ÇOCUKLAR NEDEN KÜFREDERLER? – Özge Sekizkardeş

Küfür eden çocuklarımıza sorsak anlamı ne diye, birçoğu ne anlama geldiğini bilmez bile. Genel olarak öfkelendiğinde yahut dikkat çekmek için kullanır bu kelimeleri. Peki neden genelde öfke sırasında veya dikkat çekmek için küfrü tercih eder. Burada da dönüp dolaşıp gene en önemli noktaya geliyorum. Tanımlanamamış duygu, ihtiyaç, istek ve ricayı uygun iletişimle dile getirememe. Sadece sebep buda olamayabilir tabi. Günümüz koşullarında çocuklar arasında küfür çok rövanşta. Küfür etmeyen çocuk garipsenir durumda. Çocukların küfürlü konuşmalarına direkt biz sebep olmasak da onları bu türden konuşmaya itiyor veya cesaretlendiriyor olabiliriz. Fark etmeden küfür ettiklerinde çocuğun istediği tepkileri de veriyor olabiliriz. Küfür alışkanlığının da temeline baktığımızda rol modelle öğrenme alışkanlığı çıkıyor karşımıza. Bunu sadece çekirdek aile olarak düşünmeyiniz. Çocuğun yaşadığı sosyal çevrede çok önemli bir faktördür. Çocuğun küfür duymama gibi bir lüksü yoktur. Baba-oğul bir futbol maçına gidip sosyalleşmek isterken, oğlunun küfre maruz kalma oranı neredeyse %80 ’dir. Bunu gören çocukta ‘bir insana kızıldığında küfür edilebilir.’ Düşüncesinin oluşması da muhtemeldir.

Dikkat çekme durumunu ele aldığımızda yetişkinlere nazaran çocuklarda dikkat çekmek istemek daha fazla görülmektedir. Özellikle olumlu davranışlarıyla ön plana çıkamayan, takdir ve onay görmeyen çocuklar olumsuz davranışlara yönelerek çevresinden onay ve takdir bekler. Özellikle arkadaş çevresinde de küfür rövanşta olduğundan kendini önemli hissetmek onay ve kabul görmek için bu yolu tercih edebilir.

Başta da söylediğim gibi tanımlanamamış duygu, ihtiyaç, istek ve ricayı uygun iletişimle dile getirmeyi çocuklarımıza öncelikle rol model olarak, sonrasında konuşarak, bilgilendirerek öğretmeliyiz. O andaki duygusunu tanımlayıp onunla baş etme mekanizması geliştiren, tanımladığı duygunun karşılığında neye ihtiyacı olduğunu bilip dile getiren ve ricada bulunan çocuklarda küfür çok tercih edilen bir durumdan çıkar. Kelime haznesi geniş olan, duygu yönetim mekanizması gelişen çocuk küfrü duyar ama kullanmaya gerek duymaz. Çünkü yeterince kendini ifade edebilecek kapasiteye sahiptir. Sözlerinin gücüyle dikkatleri de üzerine toplayarak bu ihtiyacını da karşılamış olur.

Şunu unutmamalıyız ki yaptığımız, söylediğimiz her şey ama her şey çocuklarımıza bir modeldir. Bir danışanım evde ailesiyle sohbet edip şakalaşırken eşine yediği kuruyemişten bir leblebi fırlatmış. Çocukları da o leblebiyi almak için babalarının üzerine çıkmışlar. Kahkahalar havada uçuşmuş. Bunu gören anne kaseden bir çok leblebiyi üzerlerine doğru fırlatmış. Çocuklar yarış içine girerek kahkahalarla leblebileri alıp yemişler. Evet o anda çok güzel eğlenmişler. Peki bunun geri dönüşü sizce nasıl oldu? Gün geldi çocuklardan biri bir bardak meyve suyunu annesinin üzerine boca etmiş. Çocuk kıkır kıkır gülerken anne duruma anlam veremeyip ona kızarak tepki göstermiş. Hiç meyve suyu birinin üzerine dökülür mü? Yaptığının ne kadar yanlış olduğunun farkında mısın sen? Bu yaptığın hiç komik değil. Diye azarlamış. Aslında annenin kuruyemiş fırlatmasında çocukların algıladığı şu oldu; birbirimizin üzerine bir şeyler atarsak gülüp, mutlu olabiliriz. Bu çıkarımı yapan sadece ve sadece mutlu olmak, yine o gün ki gibi gülebilmek için yapmıştı bu davranışı. Unutmayalım ki çocuklar bizim aynamızdır. Bu bir davranıştan rol model almaktı. Bu durum kurduğumuz cümleler, sözcükler içinde geçerlidir. Biz yetişkinleri öfke anında kötü ve argo söz kullanırken gören çocuğa senin öfke anında böyle konuşmaya hakkın yok diyemeyiz. Sigara içen ebeveynler içinde geçerlidir bu durum. ‘Sen içemezsin, hakkın yok.’ Diyemez. Evet zararını anlatabilir, yaşının küçük olduğunu söyleyebilir, kötü bir alışkanlık olduğunu da söyleyebilir. Fakat içemezsin diyemez. Çünkü en büyük rol model kendisidir.

Peki küfürlü konuşan çocuklarımız için ebeveynler neler yapabilir?

• Küfür etmemesi gerektiğine odaklanarak her küfür ettiğinde onu uyarmak yerine altında yatan sebebin ne olduğunu anlamaya çalışın.

• • • Güçlü olduğunu hissetmek
    • Dikkat çekmeye çalışmak
    • İncinen duygularıyla baş etmek
    • Yenilgi durumunda ne yapacağını bilememek gibi durumlar altında yatan sebeplerden olabilir.

• Çocuğunuz küfür edince ‘ne demek istediğini anlayamadım. Kullandığın kelimenin anlamı nedir?’ diye sorup, geri çekilin ve sessiz kalın.
• Küfrü duyduğunuzda aşırı öfkeli, sinirli, şaşkın davranışlar sergilemeyin. Bu durum sadece sizden çekindiğinden yanınızda küfür etmemesini sağlar. Dışarda küfür etmeye devam eder. Küfrü duyduğunuzda dikkatini başka yöne çevirmeyi deneyin.
• Çocuğunuzun size veya bir başkasına olan kızgınlığını, öfkesini dile getirmesi, rahat bir şekilde ifade edebilmesi için ona müsaade edin. Öfkesini, kızgınlığını dökmesine izin vermeyip lafları ağzına tıkarsanız, olumsuz duygularını dışarıya atamaz ve bunlarla baş etme becerileri gelişemez. Unutmamak gerekir ki duygularını açık yüreklilikle rahatça ifade edebilen çocuk küfür kullanmaya çokta ihtiyaç duymaz.
• Çocuğu cezalandırıp sözel, duygusal, fiziksel şiddet uygulamak sadece geçici bir süre davranışın sönmesine sebep olur. Altında yatan sebep bulunup onarımı yapılmaz ise bir müddet sonra davranış tekrarlanır.
• Uygun olmayan kötü söz kullanımında birlikte oturup bu cümlelerin yerine olumlu hangi cümlelerin kullanılabileceğini konuşabilirsiniz. Küfür yerine olumlu cümleler kullandığını fark ettiğiniz her anda da takdir edip çabasını övmelisiniz.
• Çocuğunuz küfür ettiğinde kendini nasıl hissettiği üzerine sizinle konuşması için onu yüreklendirin.
• Kullandığı küfürleri bir kağıda yazıp anlamlarını çocuğunuzla konuşarak, işte bu küfrü ettiğinde bunu demek istiyorsun diyerek, böyle bir kelimeyi ebeveyn olarak siz duyduğunuzda veya kullandığınızda nasıl hissedersiniz, kendi duygularınız üzerinden tanımlamakta işe yarayacaktır.
• Tüm bu başvurulan yollardan sonra ağızdan kaçırma durumları da gerçekleşebilir. Bu durumda aynı kelimeyi birden fazla tekrarlamasını isteyerek kullandığı kelimenin kötü bir söz olduğunu vurgulatabilirsiniz.
• Her çocuğun mutlaka gelişmiş becerileri vardır. Ebeveynler olarak bunları fark edip, becerinin üzerine yoğunlaşıp çocuğumuzu geliştirirsek, yaratıcı düşünme kapasitesini arttıracak tiyatro, drama, sinema, müzik aleti çalma gibi etkinliklerde bulunmak çocuğumuzun kötü alışkanlıklar edinmesine ket vuracaktır.
• Sonuncusu ve en önemlisi ise iyi birer örnek olmayı başarabilmektir.

ÇOCUK GELİŞİMCİ

Özge Sekizkardeş